Premio Ig Nobel de Física para un estudo sobre bioturbulencia na costa de Bueu con participación do IIM

Santiago de Compostela, viernes 15 de septiembre de 2023. Persoal do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), a través do Instituto de Investigacións Mariñas (IIM), dos Centros Oceanográficos de Baleares e Vigo do Instituto Español de Oceanografía (IEO-CSIC), participou nun estudo liderado dende a UVigo sobre bioturbulencia na costa de Bueu, cuxos resultados se publicaron en Nature Geoscience en 2022, e que foi distinguido co premio Ig Nobel, da revista Annals of Improbable Research  para recoñecer aquelas investigacións que “primeiro fan rir á xente e despois pensar”.

“Este traballo foi posible grazas á colaboración entre institucións e a un enfoque multidisciplinar que combina aproximacións metodolóxicas diversas nos campos da física e a bioloxía. Ten un compoñente detectivesco dado que foi necesario esclarecer que axentes e procesos eran os causantes dos incrementos de turbulencia. Para isto fíxose uso da ecosonda acústica instalada no buque oceanográfico Ramón Margalef do IEO, que rexistrou ecos concorrentes cos incrementos de turbulencia atribuíbles a agregacións de pequenos peixes peláxicos, e as mostraxes de plancto que permitiron colixir que dita turbulencia era xerada pola actividade reprodutora dos cardumes de anchoa presentes na zona de estudo” sinalan Marian Pena e Enrique Nogueira, investigadores do IEO participantes no estudo.

A investigadora principal do proxecto Remedios, no marco do cal se desenvolveu o estudo, é Beatriz Mouriño, do CIM-UVigo, quen destaca que que “todo ou equipo está moi contento, porque o galardón serve para que ou estudo xera un interese máis aló dá comunidade científica especializada”. “Esta é unha oportunidade marabillosa para difundilo máis e para que teña máis alcance”. A científica recoñece que, aínda que nos seus inicios estes premios eran controvertidos, foron evolucionando “e hoxe en día teñen un gran recoñecemento como unha ferramenta de comunicación científica e, de feito, ou ano pasado recibiron un premio dunha institución austríaca polo seu labor a prol dá comunicación científica. Contan co apoio de institucións como Harvard, ou MIT ou ou Imperial College e son entregados por premios Nobel. De feito, algúns dous investigadores distinguidos co Ig Nobel, anos máis tarde acabaron gañando ou Nobel na súa disciplina.

Miguel Gil Coto, investigador no grupo de Procesos Oceánicos en Cambio Global do IIM-CSIC, apunta que “non lembraba que eran vos Ig Nobel, tiven que buscar información sobre eles para recoñecelos novamente, e rinme moito, fixéronme feliz. *É un recoñecemento máis ao noso traballo que, dende a sátira e sen ningún rédito económico, lanza a mensaxe de que a ciencia #podar facer rir aos científicos e sociedade. Vos científicos comezan pensando moito para acabar rendo, tamén de se mesmos, e a sociedade acaba pensando despois de rir moito. *É ou máis preto que poremos estar, involuntaria pero con orgullo, dous grandes pallasos. Estou contento de que a nosa investigación contribúa tamén a esta idea: que a ciencia que producimos, dende a rigorosidade e a responsabilidade, poda xerar ou mesmo tempo sentimentos como a ledicia e a curiosidade».

Pola súa banda, Esperanza Broullón, actualmente parte do IIM-CSIC pero afiliada ao CIM da UVigo no momento do estudo, destaca que “a verdade é que ao principio non sabía moi ben como sentirme pero despois de ver a reacción doutros autores do traballo a verdade é que estou moi contenta. Non todo ou mundo #podar dicir que ten un Ig Nobel».

O artigo,” Intense upper ocean mixing due to large aggregations of spawning fish”, ten como primeiro autor a Bieito Fernández Castro (Univesidad de Southhampton e IIM-CSIC) con Marian Pena e Enrique Nogueira do IEO e Miguel Gil Coto do (IIM como o resto de participantes do Consello. Participa tamén persoal do Swiss Federal Institute of Aquatic Science and Technology (Suíza) e do Centro de Investigación Mariña da Universidade de Vigo.

“Reforza a idea de que a bioturbulencia mariña, a turbulencia creada polos ser vivos como os peixes, é un factor para ter en conta na mestura de augas con diferentes temperaturas, osixenación e nutrientes. O estudo observou este fenómeno durante os seus estudos na ría de Pontevedra, fronte a costa de Bueu, no verán do 2018. Usando perfiladores de microestrutura, descubriuse que, entre o atardecer e o amencer, a turbulencia entre os 10 e os 30 metros de profundidade era moi intensa, comparable á xerada por unha treboada en superficie”, explican os autores do estudo.

“Grazas ao uso de ondas acústicas e as mostras de ovos recollidas con redes, púidose demostrar que a turbulencia se debía a cardumes de anchoas europeas, Engraulis encrascicolus, que xeran esta turbulencia cos movementos realizados durante a posta e fertilización dos ovos”, engaden.

Os Ig-Nobel nacen co obxectivo de honrar traballos científicos serios pero que poden resultar curiosos, inusuais, ou aparentemente absurdos, por parte do público xeral ou da propia comunidade científica.  Buscan destacar traballos científicos “que fagan á xente rir, e despois pensar”, xa que “moita ciencia de calidade é atacada pola súa absurdidad e moita mala ciencia é reverenciada a pesar da súa absurdeza”.

Outórganse anualmente desde 1991, con 10 traballos premiados en cada edición.

Este ano a cerimonia de entrega celebrarase cun evento exclusivamente en liña, hoxe, 14 de setembro de 2023, ás 18h (horario de verán da costa este de os EUA – EDT) – medianoite (00:00h) hora española. Posteriormente, haberá dúas cerimonias presencias de entrega de premios o 11 de novembro no Massachusets Institute of Techonolgy (MIT) en Boston, e o 18 de novembro no Imperial College de Londres.