O IIM participa nun proxecto do programa Horizonte Europa para reducir as capturas incidentales de megafauna mariña

Barcelona, 30 de noviembre de 2023. Cada ano, preto de 70.000 tartarugas e 200.000 aves mariñas morren por mor de capturas incidentales de pesca en augas de países da Unión Europea. Estes exemplos, que poderían facerse extensivos a outras especies mariñas, revelan a dimensión real do impacto ambiental que xera o problema das capturas non desexadas derivadas das interaccións entre a frota pesqueira e a fauna mariña. Así mesmo, a captura incidental de especies ameazadas representa un problema para o sector pesqueiro, dadas as graves consecuencias económicas e legais.

Para abordar este problema, de xaneiro do 2024 a decembro de 2027 o proxecto REDUCE (Reducing bycatch of threatened megafauna in the East Central Atlantic) potenciará unha xestión máis sostible da pesca, co obxectivo de reducir ao máximo as capturas incidentales da megafauna mariña máis ameazada. Financiado con preto de 9 millóns de euros polo programa Horizonte Europa, da Unión Europea, está coliderado polo catedrático Jacob González-Solís e o profesor Manel Gazo, da Facultade de Bioloxía e o Instituto de Investigación da Biodiversidade (IRBio) da Universidade de Barcelona.

O consorcio do proxecto REDUCE está formado por trece socios de cinco países: España, Portugal, Francia, Senegal e Reino Unido. Os socios principais inclúen a Universidade de Barcelona (UB), a Universidade de Valencia (UV), a Universidade de Santiago de Compostela (USC) e a Universidade de Coimbra (UC); o Instituto de Investigación Mariña (IIM) e o Instituto Español de Oceanografía (IEO) do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC); o Centro Tecnolóxico do Mar (Fundación CETMAR); o Instituto de Investigación para o Desenvolvemento (IRD); o Centro Interdisciplinario de Investigacións Mariñas e Ambientais (CIIMAR); o Centro de Investigación en Biodiversidade e Recursos Xenéticos (CIBIO-BIOPOLIS); a compañía Datafish, e o Participado Rexional para a Conservación da zona Costeira Mariña de África (PRCM). Así mesmo, colaborarán no proxecto a ONG BirdLife International e o centro de investigación Marine Biological Association, con sede en Reino Unido.

As capturas incidentales ameazan a biodiversidade mariña

As capturas incidentales poden representar ata o 40 % da pesca total e poden alcanzar os 38 millóns de toneladas de descartes de pesca por ano. Este volume de captura incidental altera a cadea trófica no medio oceánico e pode poñer en risco a supervivencia de especies gravemente ameazadas polas presións da actividade humana.

Varias normativas nacionais, europeas e internacionais comparten un obxectivo, que tamén aparece na Estratexia de Biodiversidade da UE: facer compatible a pesca coas medidas de protección do medioambiental para conservar as especies mariñas ameazadas. O proxecto REDUCE centrarase especificamente en desenvolver e probar novas tecnoloxías e estratexias de xestión para unha mellor avaliación, seguimento e redución das capturas accidentais de aves, tartarugas, cetáceos, quenllas e raias da frota pesqueira europea de longa distancia de arrastre, cerqueiros e palangreiros, que operan en augas do océano Atlántico desde as costas da península Ibérica ata Macaronesia e o golfo de Guinea.

A captura accidental de aves mariñas e tartarugas é só a punta máis visible do iceberg. Aínda que é coñecido o risco de extinción que planea sobre diversas especies de aves mariñas e tartarugas ameazadas, tampouco é menos preocupante o estado de conservación de moitas especies de cetáceos, quenllas e raias nestas rexións mariñas.

«REDUCE quere poñer en común os esforzos de todos os sectores implicados nesta problemática e aplicar os enfoques científicos interdisciplinarios máis innovadores para reducir as capturas incidentales de megafauna mariña. Nestas rexións mariñas, a procura para coñecer as taxas de capturas incidentales de megafauna, as causas, o seu impacto e as formas de mitigala desenvolveuse pouco en comparación con outras zonas onde opera a frota pesqueira da Unión Europea», detalla o catedrático Jacob González-Solís, xefe do Grupo de Ecoloxía de Aves Marines da UB.

«As capturas incidentales son o problema de conservación máis común e a maior causa de mortalidade inducida por humanos sobre as especies de megafauna mariña. O feito de que sexan capturas non desexadas non xustifica a inacción. Hai que utilizar a ciencia, a educación, a negociación cos sectores económicos implicados e a política para reducir este problema», engade Manel Gazo, membro do Grupo de Investigación de Grandes Vertebrados Mariños da UB. «A nosa estratexia implica colaborar con todos os sectores económicos, cun enfoque particular na industria pesqueira e os actores políticos relevantes, para explorar vías efectivas que reduzan a mortalidade asociada ás actividades pesqueiras».

Esta iniciativa mellorará os programas de seguimento da pesca mediante a monitorización electrónica, impulsará o coñecemento sobre as capturas incidentales e o seu impacto nas vertentes científica, económica e social, e avaliará posibles medidas de mitigación. Deseñar solucións sostibles á captura incidental esixirá a integración de múltiples fontes de datos científicos e a avaliación crítica dos actuais marcos de gobernanza do medio mariño nas áreas analizadas por REDUCE. Este proceso implica unha estreita colaboración coa industria e as autoridades, incluídas as dos países de África occidental. Abordar ese desafío tan importante está en liña co tratado internacional aprobado pola ONU en marzo de 2023 para protexer a biodiversidade mariña de zonas situadas fóra da xurisdición nacional (Areas Beyond National Jurisdiction, BBNJ).

Durante o últimos cinco anos, o coñecemento sobre as repercusións da pesca industrial nas especies vulnerables, como as aves e as tartarugas mariñas, avanzou considerablemente na rexión de África occidental. Este progreso pode atribuírse ao proxecto Minimización das capturas accidentais de aves e de tartarugas mariñas na pesca industrial de África occidental, unha iniciativa rexional financiada pola Fundación MAVA e coordinada por BirdLife International. O proxecto, desenvolto en colaboración con socios como a UB, o IRD, a Convención sobre Especies Migratorias (CMS), o PRCM e os departamentos de pesca de Senegal, Guinea, Mauritania, Guinea-Bisáu, Gambia, Cabo Verde e Serra Leona, tivo un papel crucial nesta mellora.

«REDUCE chegou no momento xusto para consolidar e aproveitar os logros das iniciativas anteriores, á vez que se amplían e refórzanse os nosos coñecementos científicos sobre as capturas accidentais das especies vulnerables, necesarios para informar sobre as medidas da sustentabilidade dos recursos mariños desa rexión», explica Tabea Zwimpfer, coordinadora mariña de BirdLife África.