O CSIC investiga as ameazas para o cultivo de mexillón en Galicia e as perspectivas do sector.
-O estudo, publicado en “ Aquaculture”, aplica o método Q para analizar as perspectivas de 59 actores do sector, principalmente académicos, e deu como resultado a identificación de cinco discursos fundamentais.
-Unha das principais preocupacións está relacionada cos factores ambientais que afectan ao cultivo e unha das principais estratexias de futuro é unha maior diferenciación do produto.
O Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC), a través do Instituto de Investigacións Mariñas (IIM), analizou as percepcións e preocupacións de 59 axentes implicados no sector do cultivo do mexillón sobre a situación que atravesa a acuicultura do mexillón en Galicia ante os cambios ambientais.
O estudo, publicado na revista " Aquaculture", foi realizado por Mario Soliño Millán, científico superior e xefe do grupo de Ciencias Sociais Aplicadas aos Recursos Mariños e Costeiros, e Antonio Figueras Huerta, profesor de investigación do grupo de Inmunoloxía e Xenómica.
"A acuicultura de mexillón enfróntase a unha situación ameazante. Aínda que a produción mantívose estable durante os últimos 15 anos, en 2023 experimentou un forte descenso ata niveis que non se observaban desde finais do século XX. As causas exactas deste descenso aínda non están claras, pero factores climáticos como o aumento da temperatura do mar, a acidificación oceánicas e os cambios nos padróns de afloramentos son claves" explican Soliño e Figueras (IIM-CSIC), que engaden que "segundo os datos da FAO, España é o terceiro produtor mundial de mexillón, despois da China e Chile, aportando o 44,59% da produción europea e o 9,98% da produción mundial. Galicia domina a produción nacional e europea de mexillón, sendo as Rías Baixas a súa principal zona de cultivo".
"A produción de mexillón foi clave para o desenvolvemento socioeconómico e cultural das cidades costeiras, polo que o recente descenso da produción supón unha gran preocupación para as comunidades locais. O descenso da produción de mexillón por debaixo das 200.000 toneladas en 2023 -situación observada só tres veces desde os anos 90- suscita serias preocupacións sobre o futuro do sector. todo o contrario: as cifras son aínda peores e prevén anos difíciles para o sector. Neste contexto de incerteza, é fundamental reflexionar sobre as estratexias de mitigación para protexer a estabilidade económica e social do sector”, explican.
O estudo realizouse mediante o método Q, que permite a análise de cuestións cualitativas relacionadas co comportamento humano e foi moi utilizado para realizar análises de identificación do discurso. As unidades de análise non son os entrevistados, senón un conxunto específico de enunciados, que permite identificar discursos diversos sobre un mesmo tema. Ata a data, este método non se aplicou especificamente á acuicultura de mexillón. Isto permitiu elaborar, por primeira vez, enunciados que expresan ideas, opinións, valores, preferencias ou crenzas sobre o mexillón en Galicia.
Os autores exploraron monografías e outras fontes de información como artigos científicos, recensións empresariais, xornais, etc. A partir deste, formouse un conxunto de 30 enunciados para tentar reflectir a diversidade e complexidade dos distintos puntos de vista existentes. Estas afirmacións clasificáronse en tres dimensións: aspectos ambientais (11), aspectos socioeconómicos (11) e coñecementos xerais (8). Entre os aspectos ambientais, por exemplo, a afirmación de que a presenza de biotoxinas nas rías supón un grave perigo para a acuicultura de mexillón ou que as condicións naturais das rías galegas sufrirán cambios drásticos durante as próximas décadas; entre os socioeconómicos que de colapsar a industria do mexillón provocaría unha crise económica e social nas principais zonas de produción, como a Ría de Arousa, ou que a industria conserveira utilizará cada vez máis mexillón non producido en Galicia; e na dimensión de coñecemento xeral que o mexillón galego se asocia a un produto de luxo ou gourmet ou que o sector do mexillón se enfrontará a serios problemas coa semente (implantación, preengorde e desdobramento) .
Participaron 59 persoas, principalmente mulleres (54,24%). Aínda que a maioría dos participantes eran galegos, sete persoas doutras rexións españolas tamén aportaron as súas perspectivas sobre a acuicultura de mexillón de Galicia. As súas actividades profesionais estaban principalmente relacionadas coa acuicultura e o mexillón e en menor medida coa pesca, a xestión ou o comercio.
Identificáronse cinco discursos fundamentais: 1) Necesidade de materia prima estranxeira, con preocupación polos cambios no afloramento e problemas coa semente. 2) Ambiental, con gran preocupación polos cambios de afloramento e problemas coa semente, así como por outros problemas ambientais (contaminación, enfermidades) e sociais (cambio xeracional, coñecemento científico-social). 3) A materia prima como distintivo, destacando que o mexillón é fonte de saúde, e a orixe galega é un distintivo de calidade; con preocupación pola contaminación das rías. 4) A acuicultura do mexillón debe abordar os problemas da semente e atender a demanda doutros países , sen identificar neste discurso ameazas ambientais ou sociais. 5) Debería centrarse na resolución de problemas da semente e na diferenciación do produto identificando as súas propiedades bioactivas na denominación de orixe, evitando ameazas de contaminación de rías, pragas ou cambio xeracional.
Polo tanto, os resultados apuntan a unha gran preocupación polo futuro do sector, debido fundamentalmente aos factores ambientais que afectan á produción de cultivos, e tamén inclúen retos adicionais, como o impacto das especies invasoras ou os cambios socioeconómicos dentro do propio sector. As estratexias de adaptación a estes cambios inclúen unha maior atención aos mercados internacionais, a promoción dos produtos en función da súa denominación de orixe e calidade asociada, e a promoción dos beneficios para a saúde do seu consumo.
"O estudo ofrece, polo tanto, información práctica sobre riscos, oportunidades e estratexias para axudar a garantir a resiliencia do sector nunha época caracterizada pola incerteza tanto ambiental como de mercado", sinalan Soliño e Figueras, que defenden "a necesidade de actuar para garantir a resiliencia da acuicultura do mexillón. Os cambios ambientais ameazan os sistemas de produción. Son necesarias medidas estratéxicas urxentes para garantir o futuro do sector".